مقاله بهبود کنش اجرایی در کودکان دارای اُتیسم توسط برنامه ساعت بازی خانگی

هدف: نارسایی کنش اجرایی، عامل زیربنایی مشترک علائم اُتیسم است که باید هدف مداخلات معتبر قرار گیرد. برنامه ساعت بازی خانگی، یک برنامه توان‌بخشی شناختی خانه-محور از راه دور برای بهبود کنش‌ اجرایی در اختلال اُتیسم است. هدف این مطالعه بررسی مقبولیت، امکان‌سنجی و اثربخشی این برنامه در گروهی از کودکان دارای اتیسم است.
مواد و روش‌ها: روش پژوهش، شبه‌آزمایشی بدون گروه گواه با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری بوده است. هفده والد کودک دارای اُتیسم در طیف سنی ۵۵-۲۴ ماه (میانگین=۳۷ ماه، انحراف معیار=۱/۹) با روش نمونه‌گیری در دسترس از میان مراجعین مرکز تهران اتیسم انتخاب شدند. برنامه ساعت بازی خانگی به مدت ده هفته روی آن‌ها اجرا شد. برای سنجش کنش اجرایی از نسخه پیش‌دبستانی سیاهه درجه‌بندی رفتاری کنش اجرایی و تکلیف A not B در پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری استفاده شد. میزان رضایت والدین از این مداخله با پرسش‌نامه فهرست نگرش به درمان ارزیابی گردید. بهره هوش کودکان نیز با آزمون هوش تهران- استنفورد- بینه قبل از ورود به مطالعه سنجیده شد. داده‌ها با روش اندازه‌گیری مکرر تحلیل شدند.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که مؤلفه‌های کنش‌ اجرایی: بازداری، حافظه کاری، برنامه‌ریزی/ساماندهی، خودمهارگری بازداری، انعطاف‌پذیری و فراشناخت در مرحله پس‌آزمون نسبت به پیش‌آزمون به طور معناداری بهبود یافته است (۰۵/۰P<). هم‌چنین نتایج در مرحله پیگیری حاکی از پایدار ماندن تغییرات و حتی بهبود مؤلفه‌های تغییر و کنترل هیجانی بود (۰۵/۰P<). بعلاوه، والدین رضایتمندی بالایی از برنامه داشتند.
نتیجه‌گیری: یافته‌های مطالعه حاضر، نشانگر مقبولیت، قابلیت اجرا و اثربخشی برنامه ساعت بازی خانگی است. این مداخله، نظیر بسیاری از برنامه‌های خانواده‌محور ظاهراً از اعتبار بوم‌شناختی مناسبی برخوردار است، از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است و در شریط بحرانی کنونی که کرونا شیوع یافته، به راحتی قابلیت اجرا دارد؛ زیرا در حالی که مرکز تعطیل است، خدمات مربوطه ادامه دارد. از این‌رو، پیشنهاد می‌شود که برنامه ساعت بازی خانگی در نظام آموزشی و نوپروری کودکان دارای اختلالات رشدی، من‌جمله اُتیسم، مورد استفاده قرار گیرد.